گاهی یک مقاله‌ی علمی می‌تواند جهان را تکان دهد . حتی اگر بعداً مشخص شود اشتباه بوده است.
آغاز داستان
مرتضی شمسیان نورسته_توانانیوز، سال ۱۹۹۸، پزشکی به نام اندرو ویکفیلد (Andrew Wakefield) در انگلستان مقاله‌ای را به مجله‌ی علمی معتبر لَنسِت (Lancet ) فرستاد.
او در این مقاله مدعی شد که بین واکسن سه‌گانه‌ی MMR (سرخک، سرخجه و اوریون) و بروز علائم اوتیسم در برخی کودکان، «احتمال ارتباط» وجود دارد.
پژوهش او تنها روی ۱۲ کودک انجام شده بود ( نه صدها یا هزاران نفر که در پژوهش‌های معتبر، لازم و رایج است)، و حتی روش علمی درستی هم نداشت.
با این‌حال، چون ویکفیلد پزشک شناخته‌شده‌ای بود، لنست، مقاله را منتشر کرد . تصمیمی که بعدها سردبیر مجله، آن را «بزرگ‌ترین اشتباه» خواند.
موج ترس در جهان
مدتی پس از انتشار مقاله، رسانه‌های زرد و تیترساز وارد میدان شدند.
خبرهایی با مضمون «واکسن، کودکان را اوتیسمی می‌کند!» در روزنامه‌ها و تلویزیون‌ها پخش شد، در حالی‌که حتی در خود مقاله هم چنین ادعایی وجود نداشت.
ویکفیلد فقط گفته بود «ممکن است ارتباطی وجود داشته باشد» اما رسانه‌ها از آن نتیجه‌ای قطعی و مبالغه آمیز ساختند.
این سوءبرداشت، جامعه را وارد وحشتی گسترده کرد:
والدین بسیاری از تزریق واکسنهای معمول خودداری کردند، بعضی از آن‌ها که فرزندی با اوتیسم داشتند دچار احساس گناه شدید شدند، و جنبش‌های ضدواکسن در اروپا و آمریکا قدرت گرفتند، جنبش‌هایی که هنوز هم فعال‌اند.
افشاگری و سقوط
در سال‌های بعد، ده‌ها پژوهش مستقل در کشورهای مختلف انجام شد تا ادعای ویکفیلد بررسی شود.
نتیجه همه‌شان یکی بود:
هیچ ارتباطی بین واکسن MMR و اوتیسم وجود ندارد.
اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد. خبرنگاران و محققان پزشکی سرنخ‌هایی از تخلفات متعدد ویکفیلد پیدا کردند:
او از خانواده‌های کودکان رضایت آگاهانه نگرفته و درواقع، کارش بدون رعایت اصول اخلاقی پژوهش، صورت گرفته بود.
بدون ضرورت، آزمایش‌های تهاجمی (مثل نمونه‌برداری از روده و کولونوسکوپی) روی کودکان انجام داده بود.
از گروهی از وکلای درگیر در شکایت از شرکت‌های واکسن، پولهای سنگین دریافت کرده بود تا مقاله‌ای در جهت منافعشان بنویسد.
بعدها مشخص شد که خودش در حال توسعه‌ی یک نوع واکسن جایگزین MMR بوده و از این شایعه، سود مالی مستقیم می‌برده است.
همکاران ویکفیلد یکی‌یکی از او فاصله گرفتند و بسیاری از آن‌ها رسماً اعتراف کردند که نتایج پژوهش «گمراه‌کننده و غیرعلمی» بوده است.
در سال ۲۰۱۰، مجله‌ی لَنست رسماً مقاله را لغو و حذف کرده و شورای پزشکی بریتانیا مجوز طبابت ویکفیلد را برای همیشه باطل نمود.
درواقع ویکفیلد، کسی بود که متأسفانه اعتبار بالای خود را خرج کرد برای کسب ثروتی که هرگز به آن هم نرسید.
مهاجرت، انکار و جنبش‌های جدید
ویکفیلد با وجود مدارک آشکار، هرگز تخلفهایش را نپذیرفت. او به آمریکا مهاجرت کرد و در آنجا تبدیل شد به یکی از رهبران اصلی جنبش‌های ضد واکسن (Anti-Vax)..
در سخنرانی‌ها و فیلم‌های مستندش هنوز هم مدعی است واکسن‌ها خطرناک‌اند.
اما جامعه علمی سالهاست به اجماع رسیده:
هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد واکسن باعث اوتیسم می‌شود.
واکسن‌ها دشمن نیستند
واکسن‌ها گاهی عوارض موقتی دارند؛ تب، قرمزی پوست یا بی‌حالی چندساعته.
اما این عوارض در مقایسه با بیماریهایی که جلویشان را می‌گیرند — مانند سرخک، دیفتری، فلج اطفال، ناچیز است.
درواقع، اگر واکسیناسیون عمومی متوقف شود، بیماریهایی که تصور می‌کردیم ریشه‌کن شده‌اند، دوباره بازمی‌گردند. بیماریهایی که سالهاست که دیگر دیده نشدهاند و هیچ تصوری از پیامدهای وحشتناک آنان در ذهن ما نیست.
پس علت اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک اختلال رشدی است که بر نحوه‌ی ارتباط، رفتار و درک کودک از جهان اثر می‌گذارد.
دانش امروز نشان می‌دهد که اوتیسم چندعاملی است؛ یعنی ترکیبی از ژنتیک، شرایط دوران بارداری و عوامل محیطی در آن نقش دارند.
از جمله عواملی که در پژوهش‌های مختلف دیده شده‌اند:
عوامل ژنتیکی: وجود برخی ژن‌ها که احتمال اوتیسم را افزایش می‌دهند(ممکن است این ژن برای نخستین بار در کودک مبتلا ایجاد شده باشد و سابقهی ابتلا در خانواده نباشد).
عفونت‌های دوران بارداری: مثلاً سرخجه یا تب‌های ویروسی در ماه‌های حساس رشد جنین.
دیابت بارداری، چاقی یا استرس بالا در مادر.
نبود حمایت عاطفی کافی از مادر باردار که می‌تواند سطح هورمون‌های استرس را در بدن او بالا ببرد.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض آلاینده‌ها و سموم محیطی مانند دود سیگار، الکل، فلزات سنگین، آلودگی هوا، یا حتی مواد شیمیایی موجود در لوازم آرایش و محصولات پاک‌کننده.
تغذیه ناسالم و مصرف زیاد غذاهای فراوری‌شده و هله هوله ها یا کمبود برخی مواد مغذی در خون.
تولد زودرس یا مشکلات هنگام زایمان.
با این حال، در بسیاری از موارد، هیچ عامل مشخصی پیدا نمی‌شود.
گاهی همه چیز طبیعی پیش می‌رود، اما کودک به دلایل ژنتیکی یا ناشناخته، در طیف اوتیسم قرار می‌گیرد.
برآیند نهایی
واکسیناسیون دشمن کودکان نیست، بلکه سپر محافظ آن‌هاست.
شایعه‌ی ارتباط بین واکسن و اوتیسم از یک مقاله‌ی ناقص آغاز شد، اما سال‌ها تلاش علمی نشان داده که پایه‌ای ندارد.
علم می‌گوید:
«بهتر است از بیماری پیشگیری کنیم، نه که با پیامدهای وحشتناک آن بجنگیم.»
بیایید آگاه بمانیم و اجازه ندهیم ترس و شایعه، جای حقیقت را بگیرد.
اگر کودکان آینده برایت مهم‌اند، این مطلب را با دیگران به اشتراک بگذارید.
نویسنده: مرتضی شمسیان نورسته
کارشناس ارشد کاردرمانی، مؤلف، محقق و مدرس در زمینه ی رشد کودکان
#اوتیسم #واکسن #واکس_کودکان #علت_اوتیسم
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟